ΒΥΤΙΝΑΙΩΝ ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΚΑΥΧΗΜΑ

Τοιχογραφία του 12ου-13ου αιώνος από τη Μικρά Ασία. Δωρεά Μαριάννας Λάτση στο Μουσείο Μπενάκη

Μεγάλος είναι ο σεβασμός με τον οποίο περιβάλλουν οι Βυτιναίοι τον Άγιο Τρύφωνα, ο οποίος είτε ως «νοσούντων ακέστωρ», είτε ως προστάτης των γεωργών, και μάλιστα των αμπελουργών, θαυματουργεί ασταμάτητα υπέρ των πιστών. Έχου περάσει πέντε αιώνες από τότε που απαλλαγμένοι από την πανώλη χάρη στη μεσολάβησή του, τον ανεκήρυξαν ευεργέτη και πολιούχο τους.
Σύμφωνα με το Μεγάλο Συναξαριστή, ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Τρύφων ο Θαυματουργός και Ανάργυρος Ιατρός γεννήθηκε από ευσεβείς γονείς και έζησε κατά τον τρίτο αιώνα στη μικρασιατική πόλη Λάμψακο της Φρυγίας, επί της ασιατικής ακτής του Ελλησπόντου. Από μικρή ηλικία με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος θεράπευε όσους υπέφεραν από ασθένειες και δαιμόνια, τα οποία, μόνο στο άκουσμα του ονόματός του, έφευγαν.
Το έτος 224, η μοναδική κόρη του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Γορδιανού είχε προσβληθεί από δαιμόνιο και πολύ υπέφερε από αυτό, ενώ οι γονείς της ματαίως προσπαθούσαν με γιατρούς και βότανα να τη θεραπεύσουν. Στο άκουσμα του ίδιου του δαιμονίου ότι δε θα φύγει από αυτήν εάν δεν έρθει ο Τρύφων, διότι μόνον αυτός έχει τη δύναμη να το διώξει, ο Αυτοκράτορας έστειλε παντού ανθρώπους προς αναζήτησή του, υποσχόμενος πλούτη και αξιώματα σε όποιον θα τον εύρισκε. Ο δεκαεπτάχρονος τότε χηνοβοσκός αναγνωρίζοντας το σκοπό της αφίξεως των στρατιωτών του Γορδιανού στη Λάμψακο, τους πλησίασε και τους είπε «εγώ είμαι ο Τρύφων, τον οποίον ζητείτε». Τρεις ημέρες πριν οι στρατιώτες με τον Τρύφωνα φθάσουν στη Ρώμη, το δαιμόνιο αδυνατώντας να αντικρύσει το πρόσωπο του νέου έφυγε, ενώ όταν η αποστολή έφθασε, ο Αυτοκράτορας τον τίμησε ως θεραπευτή της κόρης του. Μετά από προσευχή και νηστεία ο Άγιος παρουσίασε το δαίμονα στο πλήθος υπό μορφή σκύλου, ο οποίος ομολόγησε τις πονηρές του πράξεις, γεγονός που έκανε πολλούς να πιστέψουν. Κατά την επιστροφή του στην πατρίδα, μοίρασε όλα τα πλούτη με τα οποία τον είχε ανταμείψει ο βασιλιάς στους φτωχούς, μη θέλοντας να κρατήσει τίποτε από τα δώρα ενός ασεβούς.
Μετά από χρόνια στο θρόνο της Ρώμης ανέβηκε ο άδικος και αιμοδιψής Δέκιος που μισούσε τους χριστιανούς και ξεκίνησε διωγμό εναντίον τους. Τότε οι ειδωλολάτρες συμπολίτες του τον κατηγόρησαν στον ‘Επαρχο της Ανατολής Ακυλίνο ότι περιφρονεί τους Βασιλείς και τους Μεγάλους Θεούς και προσκυνά το Χριστό. Όταν τον έφεραν ενώπιόν του στη Νίκαια της Βιθυνίας, ευθαρσώς ομολόγησε την πίστη του στο Χριστό, και δεν την απαρνήθηκε ούτε με παρακλήσεις, ούτε με απειλές, ούτε με τα φρικτά βασανιστήρια στα οποία υπεβλήθη επί πολλές ημέρες, έως ότου ελήφθη η απόφαση να αποκεφαλισθεί έξω από την πόλη.
Μόλις όμως έφθασαν στον τόπο του μαρτυρίου, ο Άγιος παρέδωσε το πνεύμα του μετά από προσευχή προς το Θεό, που τον αξίωσε να υπομείνει τα βασανιστήρια μέχρι τέλους, την 1η Φεβρουαρίου του έτους 249. ‘Ετσι, ο θάνατός του προήλθε από τη θεία βούληση και όχι από το σπαθί του δημίου. Το νεκρό σώμα του παρέλαβαν πιστοί από τη Νίκαια και το μετέφεραν στη Λάμψακο, στον τόπο δε όπου ετάφη έγιναν πολλά θαύματα.
Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού επί της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας, οι κάτοικοι της Νικαίας τον ανεκήρυξαν πολιούχο της και έχτισαν μεγάλο ναό προς τιμήν του, ενώ η μορφή του απεικονίσθηκε στα νομίσματα της Αυτοκρατορίας της Νικαίας επί βασιλείας του Θεοδώρου Β’ Λασκάρεως (1254-58). Περίλαμπρο ναό του ίδρυσε και στην Κωνσταντινούπολη ο Ιουστινιανός, κοντά στην Αγία Σοφία, καθώς και άλλους τέσσερεις στα περίχωρα της Πόλεως και σημαντικό μοναστήρι στη Χαλκηδόνα.


Η θαυματουργός εφέστιος εικόνα του 15ου αιώνος στη Βυτίνα

Κατά τα τέλη του δεκάτου πέμπτου αιώνα επιδημία πανώλους (πανούκλας) μάστιζε την περιοχή της Βυτίνας. Τότε, πιθανότατα το έτος 1500, ευσεβείς Βυτιναίοι έμποροι μετέφεραν από τη Μικρά Ασία στο δοκιμαζόμενο χωριό τους εικόνα του Αγίου, ο οποίος τους απάλλαξε από τη φοβερή αρρώστεια. Από τότε τον ανεκήρυξαν πολιούχο και προστάτη τους και ανήγειραν στο κέντρο του χωριού τους ναό τιμώμενο στο όνομά του. Το 1826 τα στρατεύματα του Ιμπραήμ κατέστρεψαν την πρώτη αυτή μονόκλιτη βασιλική, αλλά το 1846 οι Βυτιναίοι έχτισαν στην ίδια θέση, με τη συνδρομή εκ χιλίων δραχμών της εποχής εκείνης και του βασιλέως Όθωνος, νέο, μεγαλύτερο ναό, εντός του οποίου φυλάσσεται η θαυματουργός εικόνα.
Μικρή στο μέγεθος, διαστάσεων 42x34 εκατοστών, ιστορημένη σε ξύλο καρυδιάς, και αρκετά μαυρισμένη από το λιβάνι τόσων αιώνων, απεικονίζει τον Άγιο μέχρι τη μέση , ως έναν από τους δώδεκα Αναργύρους αγίους ιατρούς, να βαστά με το δεξί χέρι ιατρικό εργαλείο (μήλη), και με το αριστερό μικρό κουτί (πυξίον). Τη χρονολογία αγιογραφήσεώς της μαρτυρούσε επιγραφή στον παλαιότερο ναό, η οποία δε σώζεται. Από το 1823 είναι καλυμμένη, εκτός από το πρόσωπο του Αγίου, με αργυρό κάλυμμα, δωρεά ευσεβούς κατοίκου της γειτονικής Αλωνίσταινας.
Μαρτυρούνται πάρα πολλά θαύματα και θεραπείες ασθενών μέχρι και σήμερα, κατόπιν επικλήσεως της βοηθείας του Αγίου και παρουσία της θαυματουργού του εικόνας. Σε παλαιότερους χρόνους ο ιερέας του χωριού μετέφερε την εικόνα αυτή στα σπίτια των βαριά αρρώστων. Εάν η μεταφορά ήταν εύκολη, εθεωρείτο καλό σημάδι για την εξέλιξη της υγείας του ασθενούς. Εάν ο ιερέας κουραζόταν κατά τη μεταφορά της, αποτελούσε σημάδι κακής εκβάσεως της αρρώστειας.


Η πρώτη εικόνα του Αγίου Τρύφωνος που αφιέρωσαν οι Βυτιναίοι στη νέα τους πατρίδα το 1872, βρίσκεται στην εκκλησία του γειτονικού Αϊ Γιάννη

Συνεχίζοντας αυτή τη μακραίωνη ευλάβεια προς τον ‘Αγιό τους, οι Βυτιναίοι μετέφεραν τη λατρεία του όπου εγκαταστάθηκαν, φεύγοντας από τη γενέτειρά τους, και σε πολλούς από τους νέους οικισμούς τους έχτισαν εκκλησίες επ’ ονόματί του.


Εσωτερικό της εκκλησίας του χωριού την ημέρα του πανηγυριού

Ο ναός του χωριού μας κτίσθηκε το 1888-89, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές των δεσποτικών εικόνων, και από τότε δεν έχει πάψει να εκδηλώνεται η λαϊκή ευσέβεια, εις ένδειξη αναγνώρισης των ευεργεσιών που πλούσια παρέχει ο «της Λαμψάκου θείος βλαστός,…ο της Βυτίνης προστάτης και των απανταχού Βυτιναίων τρυφή μυστική και βοηθός ετοιμότατος».


Η εκκλησιαστική επιτροπή του ναού τη δεκαετία του 1950