«ΕΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΙΝ»

Η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως ιστορημένη σε εξωτερικό τοίχο του καθολικού της μονής Μολντόβιτσα στη Μπουκοβίνα της Ρουμανίας
.
«ΕΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΙΝ»
ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΑΛΩΣΕΩΣ ΥΠΟ ΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΣΙΜΩΝΟΣ ΚΑΡΑ

.
Σίμων Καράς
.

Σίμων Καράς, μουσικολόγος και ερευνητής της ελληνικής μουσικής παράδοσης και κληρονομιάς
.
Ένας από τους μεγαλύτερους ερευνητές και μελετητές της ελληνικής μουσικής, ο μουσικολόγος και μουσικοδιδάσκαλος Σίμων Καράς, γεννήθηκε στο Λέπρεον Ηλείας (τότε Στροβίτσι Μεσσηνίας) στις 21 Μαΐου 1903 από τον Iωάννη και τη Σπυρούλα, το γένος Nικολάου Δρακοπούλου. Παρακολούθησε τα γυμνασιακά μαθήματα στο Γυμνάσιο της Kυπαρισσίας και από πολύ νεαρή ηλικία διδάχθηκε την ελληνική μουσική από τον πατέρα του μπάρμπα-Γιαννάκη, που έπαιζε ταμπουρά, και από τον ιερέα του χωριού του παπα-Στάθη Λαμπρινόπουλο, έναν καλλίφωνο και μορφωμένο ιερέα, που του έμαθε τα πρώτα μουσικά γράμματα και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει τις μουσικές του σπουδές.
.

.
Από πολύ νωρίς, το 1920, άρχισε να συλλέγει δημοτικά τραγούδια καταγράφοντάς τα στη βυζαντινή παρασημαντική. Το επόμενο έτος γράφτηκε στη Nομική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών, από την οποία αποφοίτησε, αλλά δεν πήρε πτυχίο. Ταυτόχρονα άρχισε τις προσωπικές του μουσικές σπουδές και έρευνες έξω από τα οργανωμένα ωδεία και μελέτησε θεωρητικά έργα αρχαίων, βυζαντινών και μεταβυζαντινών συγγραφέων. Επίσης αναζήτησε, αποκρυπτογράφησε και ερμήνευσε παλιά μουσικά χειρόγραφα διαφόρων βιβλιοθηκών (του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Όρους, της Εθνικής Βιβλιοθήκης κλπ.). Έτσι, αναδείχθηκε βαθμιαία σ' έναν μοναδικό αυτοδίδακτο μουσικοδιδάσκαλο και επιφανή θεωρητικό, γνώστη της σημειογραφίας των διαφόρων μορφών και εξελίξεων της βυζαντινής αλλά και της αρχαίας ελληνικής μουσικής, σύμφωνα με το συνεργάτη του Νίκο Μπαζιάνα.
.

Η ανακατασκευασμένη εκκλησία του Αγίου Ελισσαίου στο Μοναστηράκι
.
Τη μουσική και κυρίως την εκκλησιαστική την αγαπούσε από μικρός και εναντιωνόταν κάθε φορά που κάποιος επιχειρούσε να τη βλάψει, ακόμη και αν αυτός ήταν ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος. Έτσι όταν ήταν ακόμη τελειόφοιτος της Νομικής, το 1925, δε δίστασε να εναντιωθεί στις βουλές του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, όταν αυτός θέλησε να εισαγάγει καντάδες στις εκκλησίες. Η αγάπη του για την ψαλτική τον κράτησε για τρία χρόνια ως ψάλτη στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στο Μοναστηράκι (εκεί όπου έψαλλαν παλαιότερα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και λειτουργούσε ο παπα-Νικόλαος Πλανάς), ενώ μέσα του ήδη ωρίμαζε η ιδέα της αναβίωσης της βυζαντινής μουσικής και του παραδοσιακού τραγουδιού.
.

Οι Δελφικές Εορτές

.

Η επιθυμία του αυτή για αναβίωση και διάδοση της παράδοσης θα σταθεί σε λίγο ο κρίκος που θα τον ενώσει με το ζεύγος Σικελιανού κι έτσι μόλις στα 25 του χρόνια, το 1928, θα γράψει τη μουσική για τις Δελφικές Εορτές του Άγγελου και της Εύας Πάλμερ - Σικελιανού και θα συμμετάσχει στην προετοιμασία του χορού. Ένα χρόνο αργότερα ένα μεγάλο όραμά του θα πάρει μορφή: το 1929, σε ηλικία μόλις 27 ετών, ιδρύθηκε ο «Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», ο οποίος, με τον ίδιο ισόβιο πρόεδρο, κατέστη ένας από τους σημαντικότερους θεματοφύλακες της παράδοσής μας. Ταυτόχρονα δίδασκε παραδοσιακή μουσική στη «Σχολή Εθνικής Μουσικής» που είχε ιδρύσει, η οποία αναγνωρίστηκε επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων το 1957 και λειτουργεί έως σήμερα ως ειδική Σχολή Εθνικής Μουσικής (Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής, δημοτικών τραγουδιστών, λαϊκών οργάνων και χορών).

Συστηματικά οι χορωδίες του Συλλόγου εμφανίζονταν στην εκπομπή «Ελληνικοί Αντίλαλοι», μια εκπομπή στην οποίαν ο Καράς παρουσίαζε παραδοσιακή μουσική απ' όλη την Ελλάδα, από την ίδρυση του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) το 1937 μέχρι και το 1973, δηλαδή για πάνω από 35 χρόνια και μέσα από τις εκπομπές του ανέδειξε πλήθος καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων ο Χρόνης Αηδονίδης, η Δόμνα Σαμίου, ο Τάσος Χαλκιάς κ.ά.
.

Μουσικό χειρόγραφο του ιδίου

.
Τα ταξίδια του σε όλη την Ελλάδα θα τον φέρουν σε επαφή με τη μουσική παράδοση και θα αρχίσει να καταγράφει τα παραδοσιακά τραγούδια μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη συλλογή των δημοτικών τραγουδιών ταξίδεψε σε όλη τη χώρα και με υπομονή άκουγε και ηχογραφούσε, με ένα παλιό μαγνητόφωνο «Τελεφούνκεν» βάρους είκοσι κιλών, τους ντόπιους να τραγουδούν τραγούδια του τόπου τους, «από τις πηγές και το στόμα των ανθρώπων, πριν ξεχαστούν και χαθούν για πάντα». Αυτό το ίδιο έχουμε δει να κάνουν και πολλοί άλλοι λάτρεις του δημοτικού παραδοσιακού τραγουδιού που νοιάζονται για τη διάδοση και εξέλιξή του, όπως η Δόμνα Σαμίου και ο Χρόνης Αηδονίδης, με το «Αρχείο Ελληνικής Μουσικής». Η προσπάθειά του αυτή θα οδηγήσει σταδιακά και με πολύ κόπο αλλά και μεράκι στη συγκέντρωση πάνω από 25.000 παραδοσιακών τραγουδιών από όλη την Ελλάδα, ενώ κατέγραψε πάνω από 70 τόμους εκκλησιαστικής μουσικής, συγκεντρώνοντας πληροφορίες και συμβουλευόμενος παλιά βυζαντινά χειρόγραφα που βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη. Κατόπιν δικής του υποδείξεως προς την τότε Κυβέρνηση, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με το Λίνο Πολίτη και τον M. Kαλλιγά για να φωτογραφήσει τα βυζαντινά μουσικά χειρόγραφα, τα οποία τελικά μεταφέρθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
.

.

Η έκδοση βιβλίων και δίσκων για την ελληνική μουσική από το 1972 και μετά ήταν άλλο ένα από τα σημαντικά έργα του Καρά και του Συλλόγου. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα αυτά έλαβαν χώρα σε μια εποχή που η Ελλάδα περνούσε μια κρίση ταυτότητας, αποποιούμενη τον πλούτο της παράδοσής της, στρεφόμενη στα πολιτιστικά πρότυπα του Δυτικού κόσμου. Οι άοκνες προσπάθειες και η σιδερένια θέληση του Καρά κατάφεραν να ξεπεράσουν τις οικονομικές και πρακτικές δυσκολίες, την κρατική αδιαφορία και την έλλειψη μέσων. Ο Σύλλογος εξελίχθηκε σε παράδειγμα προς μίμηση, ενώ ο ίδιος ο Σίμων Καράς κέρδισε τον αμέριστο σεβασμό όλου του μουσικού κόσμου.
.

.

Είναι δε αξιοσημείωτο ότι από το 1932 εισηγήθηκε και καθιέρωσε ως θεσμό την ετήσια τέλεση μνημοσύνου για τους μάρτυρες της Άλωσης της Πόλης κάθε 29η Μαΐου, θεσμό που άντεξε μέχρι σήμερα.Ο Σίμων Καράς, ένας από τους σημαντικότερους θεματοφύλακες της παράδοσής μας, έφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 94 ετών, στις 26 Ιανουαρίου του 1999, αφήνοντας πίσω του έναν ανεκτίμητο λαϊκό θησαυρό, που ανήκει σε όλους μας και γι’ αυτό όλοι μας θα πρέπει να συμβάλουμε, ώστε να παραμείνει ζωντανός.
.

Με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, μακαριστό Σεραφείμ

.
Σήμερα ο «Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», τον οποίο ίδρυσε το 1929, λειτουργεί στο σπίτι του (οδός Έρσης 9 και Πουλχερίας στο λόφο Στρέφη). Εκεί λειτουργεί και η Σχολή Εθνικής Μουσικής, όπου διδάσκεται παραδοσιακό τραγούδι, παραδοσιακά όργανα, βυζαντινή μουσική και παραδοσιακοί χοροί. Στο αρχείο του συλλόγου θα βρει κάποιος τις μπομπίνες από τις ηχογραφήσεις των παραδοσιακών τραγουδιών, αποκύημα των αμέτρητων ταξιδιών του στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας, απ’ όπου και αντλούσε το μουσικό υλικό του, αλλά και πολυάριθμα χειρόγραφα των καταγεγραμμένων πλέον παραδοσιακών τραγουδιών, καθώς και τους τόμους της εκκλησιαστικής μουσικής που κατέγραψε. Διαθέτει επίσης παραδοσιακά όργανα και φορεσιές.
.

.

Ο Σίμων Καράς αφιέρωσε με μεράκι το χρόνο του και τις γνώσεις του για τη διάδοση της εθνικής μας μουσικής και άφησε πίσω του ένα ανεκτίμητο έργο για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Τόσο το δημοτικό παραδοσιακό τραγούδι όσο και η βυζαντινή μουσική οφείλουν κατά μεγάλο μέρος την αναβίωση και δια της καταγραφής την επιβίωσή τους στο δάσκαλο που ξεκίνησε από το ορεινό και άγονο Στροβίτσι και με εργασία δεκαετιών κατέκτησε περίλαμπρη θέση στο πάνθεον των εξεχουσών προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτισμού.
.

Νίκος Στεφανίδης: Κανούν ταξίμ
Ο κορυφαίος Ρωμιός παίκτης Νίκος Στεφανίδης σε αυτοσχεδιασμό κατά τη διάρκεια ηχογράφησης με την ορχήστρα και χορωδία του Σίμωνα Καρά. Η ηχοληψία έγινε περίπου το 1960

.

Πάρθεν η Ρωμανία. Γιώργος Νταλάρας

.

Πηγές: Music Heaven και Musicale

.