Ο ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΣ ΑΛΗ ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ

Αλβανός με σκλάβα. Πίνακας του Frederick Arthur Bridgman. Κάπως έτσι θα πρέπει να φανταστούμε τον πύργο του Αλή Φαρμάκη

Ο Αλή Φαρμάκης ήταν Τουρκαλβανός από του Λάλα, προσωπικός φίλος και αδελφοποιτός του Κολοκοτρώνη με μια φιλία που σφράγιζε τις δύο οικογένειες επί γενιές. Γύρω στο 1800 επέλεξε το Μοναστηράκι της Γορτυνίας για έδρα του, λόγω του ότι ήταν χτισμένο σε λόφο και δέσποζε των γύρω οικισμών. Όταν ανέλαβε ως αγάς τη διοίκηση της περιοχής, έχτισε στο πάνω μέρος του χωριού ισχυρότατο πύργο. Λέγεται ότι για να γίνουν πιο ισχυρά τα τείχη του πύργου, μέσα στη λάσπη που χρησιμοποιούσαν έριχναν και χιλιάδες ασπράδια αυγών, τα οποία έφερναν οι ραγιάδες. Έτσι, ο πύργος έγινε τέλειος και πολύ ισχυρός. Μετά την Απελευθέρωση ο πύργος γκρεμίστηκε. Σήμερα σώζονται μερικά τείχη και ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται πόσο γερός ήταν.


Αλβανός που χορεύει. Ξεχωρίζει από το άσπρο του φέσι. Ο καθιστός άνδρας δεξιά με το κόκκινο φέσι είναι Ρωμιός

Κατά το έτος 1808, λόγω απειθαρχίας του Αλή Φαρμάκη προς τον Σουλτάνο, ο τελευταίος έστειλε τον Βελή Πασά, γιο του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, να τον καθυποτάξει. Ο Αλή Φαρμάκης συγκέντρωσε πολεμιστές για να αντιμετωπίσει τον Βελή. Ανάμεσά τους πολεμούσε και ο Κολοκοτρώνης με άλλα δεκαεφτά παληκάρια του, εκ των οποίων και ο Νικηταράς. Τα δύο αντίπαλα στρατεύματα έδωσαν μάχη στην περιοχή όπου σήμερα είναι το χωριό Βελημάχι, στην οποία ο Βελής χρησιμοποίησε κανόνια. Βλέποντας όμως ότι τα τείχη ήταν πολύ ισχυρά για να γκρεμιστούν από τους κανονιοβολισμούς, προέβη στο εξής τέχνασμα: άρχισε να σκάβει λαγούμια (υπόγειες στοές), οι οποίες θα έφθαναν μέχρι τα θεμέλια του πύργου, με σκοπό να βάλει κάτω από τον πύργο βαρέλια με μπαρούτι για να τον ανατινάξει.
Ωστόσο ένα βράδυ με φεγγάρι που είχαν ανέβει στην ταράτσα του πύργου, ο Κολοκοτρώνης διέκρινε τα βουνά με το φρεσκοσκαμμένο χώμα, αντιλήφθηκε το σχέδιο του εχθρού και άρχισε να σκάβει λαγούμι από τον πύργο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Όταν ο Βελής τελείωσε τις στοές, προτού βάλει φωτιά στο μπαρούτι, κάλεσε τον Αλή Φαρμάκη να παραδοθεί, με τα παρακάτω λόγια: «Παραδοθείτε γιατί θα σας κάψω όλους σαν το ποντικό στη φάκα».
Ο Αλή Φαρμάκης απάντησε: «Δεν παραδινόμαστε, γιατί, εάν εσύ έστησες φάκα, εγώ της έβαλα την τσάκα» (ξύλινο στήριγμα στις παλιές πόρτες του χωριού για να μην ανοίγουν).
Ο πύργος δεν έπαθε τίποτε με την έκρηξη της πυρίτιδας, επειδή τα αέρια εκτονώθηκαν προς το λαγούμι που είχαν ανοίξει οι πολιορκούμενοι και έτσι η πολιορκία συνεχίστηκε για έξι μήνες περίπου, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Όμως, για να μην συνεχίζεται η αιματοχυσία, μεσολάβησαν οι συγγενείς του Αλή Φαρμάκη από του Λάλα και τον έπεισαν να παραδοθεί. Ο Αλή δέχθηκε να συνθηκολογήσει, υπό τον όρο ότι ο αδελφοποιτός του και τα παληκάρια του θα έφευγαν ασφαλείς στη Ζάκυνθο.


Αρναούτης (Αλβανός) αναπαύεται πίνοντας καφέ και καπνίζοντας τσιμπούκι. Ελαιογραφία σε καμβά του Paul Jovanowich. Η αλβανική φουστανέλλα δεν διέφερε ουσιαστικά από την ελληνική, όμως οι Αλβανοί έφεραν στην κεφαλή λευκό φέσι και στα πόδια αντί για τσαρούχια τις πίγκες, δερμάτινα υποδήματα που δένονταν με κορδόνια στους αστραγάλους. Διαφορετική διακόσμηση είχαν και οι αλβανικές πιστόλες, εξαιρετικής ποιότητας και τέχνης. Η απόληξη του κοντακίου ήταν μυτερή κωνική και η ασημένια διακόσμηση ήταν κοκκιδωτή. Ωστόσο πολλά όπλα τους έπεσαν σε ελληνικά χέρια κατά τη διάρκεια των μαχών

Πράγματι, μετά τη συνθηκολόγηση του Αλή Φαρμάκη, ο Κολοκοτρώνης γύρισε και πάλι στη Ζάκυνθο, όπου κατατάχθηκε στο ελληνικό στρατιωτικό σώμα που είχαν οργανώσει οι Άγγλοι όταν κατέλαβαν το νησί, και λίγο αργότερα, για τη δράση του εναντίον των Γάλλων, του απένειμαν τον βαθμό του ταγματάρχη. Υπηρέτησε στο σώμα αυτό ως τη διάλυση του, το 1817. Ο Αλή παραδόθηκε και απαγχονίστηκε στο χωριό Μοναστηράκι.


Η μύηση του Κολοκοτρώνη στη Φιλική Εταιρεία. Πίνακας του Δ. Τσάκου, 1849. Οι μυήσεις των μελών της Φιλικής Εταιρείας στη Ζάκυνθο γίνονταν στον Άγιο Γεώργιο των Λατίνων, στην τοποθεσία Ψήλωμα της Χώρας. Στο κελλί δίπλα από την εκκλησία του 17ου αιώνα γινόταν η τελετή από τον Ηπειρώτη πρόσφυγα ιερωμένο Άνθιμο Αργυρόπουλο, σε μιαν εικόνα του Χριστού, που ονομάζεται «Τρίμορφο». Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου έπεσε με τους σεισμούς του 1893 και αργότερα ξαναχτίστηκε. Και πάλι σωριάστηκε με τους σεισμούς του 1953 και ξαναχτίστηκε αμέσως. Στον περίβολο του ναού υπάρχει προτομή του Γέρου του Μοριά, επειδή ήταν ένας από όσους μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία στο εκκλησάκι αυτό, το οποίο αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας. Το «Τρίμορφο», πάνω στο οποίο ορκίζονταν οι Φιλικοί, φυλάσσεται στο Μεταβυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου

Γιατί ο Κολοκοτρώνης δεν έγινε μουσουλμάνος
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του πύργου του Αλή, ένας ανηψιός του, που είδε πόσο γενναία πολεμούσε ο παλιός κλέφτης, δεν κρατήθηκε και του είπε:
-Αχ, βρε Κολοκοτρώνη, αν γινόσουν μουσουλμάνος, τέτοιο παλικάρι που είσαι, θα γινόσουν άρχοντας τρανός!
-Δηλαδή, θα έκανα και σουνούτεμα; (=περιτομή)
-Ε, βέβαια…
-Άσε μπέη μου, δε γίνεται…
-Γιατί δε γίνεται; Όλα γίνονται!
-Να σου πω γιατί δε γίνεται. Όταν βαφτιζόμαστε εμείς οι χριστιανοί, ο παπάς κόβει λίγο μαλλί απ’ το κεφάλι μας και το βάζει πίσω από το εικόνισμα του Χριστού, σημάδι ότι είμαστε δικοί του. Αν κάνω λοιπόν σουνούτεμα και γίνω μουσουλμάνος, θα έχει κι ο Μουχαμέτης το… αυτό, και όταν πεθάνω θα με θέλει να πάω στο δικό του παράδεισο. Για σκέψου λοιπόν, να με τραβάει ο ένας από το μαλλί κι ο άλλος από την ψωλή! Να βάλω σε αμάχη, για το χατίρι μου, τέτοιους μεγάλους προφητάδες; Θα βρω το μπελά μου… Άσ' το, καλύτερα!


Ο Κολοκοτρώνης. Ν. Βαρβέρης. Συλλλογή Κουτλίδη

Ένα από τα τραγούδια που αναφέρονται στον Αλή Φαρμάκη και στη δύναμη της φιλίας του με τον Κολοκοτρώνη είναι το ακόλουθο:

«Άνοιξη και καλοκαίρι ο Αλή Βελής μ' ασκέρι
πάει τη Λάλα και κυκλώνει και στο κάστρο της ζυγώνει.
Μήνυμα μ' ένα τσιράκι στέλνει στον Αλή Φαρμάκη:
-Τον Κολοκοτρώνη αν δώσεις την ζωή σου θα γλυτώσεις.
Μα ο προύχοντας Λαλιώτης άντρας είν', δεν είν' προδότης:
-Δε σ' τον δίνω, είν' αδερφός μου,είναι αδερφοποιτός μου!
Ο Καλιάς στάχτη ας γίνει, αδερφό δεν παραδίνει!
Είμαι ο Αλή Φαρμάκη με δικό μου μπαϊράκι.
Αίμα το σπαθί μου στάζει και το αίμα δε με σκιάζει!»
.