Η ΓΟΡΓΟΝΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΚΑΦΙΔΙΑΣ

Αυτές τις μέρες του δεκαπενταύγουστου χιλιάδες προσκυνητές και επισκέπτες θα διαβούν το κατώφλι της Μονής Σκαφιδιάς για να προσκυνήσουν την Παναγία, ελάχιστοι όμως θα προσέξουν τη Γοργόνα που απεικονίζεται επάνω από τη θύρα που οδηγεί από το νάρθηκα στον κυρίως ναό. Αυτό οφείλεται κυρίως στο συνωστισμό που επικρατεί και στο χαμηλό φωτισμό του νάρθηκα. Είναι κρίμα, γιατί η συγκεκριμένη απεικόνιση της Γοργόνας θεωρείται από τις αξιολογότερες της νεοελληνικής λαϊκής τέχνης.
Η Γοργόνα ή Γοργώ ήταν μυθικό τέρας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας που πέρασε από γενιά σε γενιά στη νεώτερη παράδοση και τέχνη, συγχεόμενη με τη Σκύλλα και τις Σειρήνες. Στη νεοελληνική παράδοση συνδέθηκε κυρίως με τους θρύλους γύρω από το Μεγάλο Αλέξανδρο.
Σύμφωνα με αυτούς, η Γοργόνα ήταν η αδελφή του Μακεδόνα στρατηλάτη (στην πραγματικότητα αδελφή του ήταν η Θεσσαλονίκη) και ήταν η αιτία που ο ήρωας δεν έγινε αθάνατος, διότι το αθάνατο νερό που είχε ο Αλέξανδρος μέσα στο γυαλί, αφού σκότωσε το δράκο που το φύλαγε, εκείνη το έχυσε. Για το λάθος της αυτό ο Αλέξανδρος την καταράσθηκε να γίνει από τη μέση και κάτω ψάρι και να πλανιέται στις θάλασσες. Η Γοργόνα όμως από συναίσθηση για το μεγάλο κακό που έκανε στον αδελφό της δεν τον μίσησε, αλλά από τότε όποτε συναντά κανένα καράβι το σταματά και ρωτά τους ναύτες «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Αν οι ναύτες απαντήσουν «Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο ειρηνεύει», η Γοργόνα από τη χαρά της γίνεται ωραία κόρη, παύει τους ανέμους και τα κύματα, παίζει τη λύρα της και τραγουδά γλυκά τραγούδια. Αν όμως οι ναύτες απαντήσουν ότι ο Αλέξανδρος πέθανε, τότε η Γοργόνα αγριεύει, βυθίζει το καράβι και πνίγει τους ναύτες.
Δύο είναι οι τύποι με τους οποίους εμφανίζεται η Γοργόνα στη λαϊκή τέχνη: Κατά τον πρώτο παριστάνεται ως γυναίκα με ουρά ψαριού από τη μέση και κάτω, που κρατάει άγκυρα στο ένα χέρι, ή άγκυρα στο ένα και πλοίο στο άλλο χέρι, ή κρατά από μία κοτσίδα με το κάθε της χέρι. Κατά τον άλλο τύπο παριστάνεται ως γυναίκα με ουρές ψαριών αντί για πόδια, ανορθωμένες συμμετρικά προς τα πάνω, τις οποίες κρατάει με τα χέρια της. Αυτού του τύπου είναι η Γοργόνα της Μονής Σκαφιδιάς, η οποία χρονολογείται στους μεταβυζαντινούς αιώνες. Το σώμα της απεικονίζεται επάνω στο νερό και περιβάλλεται από κύματα και ψάρια, ενώ επάνω και πίσω της εμφανίζεται ιστιοφόρο πλοίο που απομακρύνεται. Προφανώς οι ναύτες του έδωσαν τη σωστή απάντηση.
Και οι δύο τύποι ήταν πολύ διαδεδομένοι στο λαό , καθώς ως σύμβολο η Γοργόνα θεωρείται ότι καθιστά ακίνδυνο το κακό μάτι. Παραστάσεις της ζωγραφίστηκαν ή σκαλίστηκαν σε κασέλες, τέμπλα εκκλησιών, κοσμήματα, ακρόπρωρα πλοίων, σήματα τυπογράφων, αλλά και ανθρώπινα σώματα. Η απεικόνισή της στους τόπους λατρείας δεν έχει να κάνει με δογματικά ζητήματα, αλλά προκύπτει από τη συνήθεια την αγιογράφων να εντάσσουν στις εικόνες και θέματα κοσμικά, όπως ο ζωδιακός κύκλος ή σκηνές του καθημερινού βίου, με τα οποία οι ίδιοι και ο λαός ήταν απολύτως εξοικειωμένοι.