ΠΕΡΙ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΝΟΜΟΣ

Η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους επί βασιλείας Όθωνος 1833 – 1862 (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
.
Η πρώτη διοικητική διαίρεση του νεοσύστατου Βασιλείου της Ελλάδος έγινε τον Απρίλιο του 1833, με τη δημιουργία 10 Nομών και 47 Επαρχιών. Ως πρότυπο για την ελληνική χρησιμοποιήθηκε η διοικητική διαίρεση της Γαλλίας. Η διοίκηση κάθε Δήμου ανατέθηκε «…εις ένα δημογέροντα, προτεινόμενον από τους δημότας και επικυρούμενον υπό του Βασιλέως, ήτοι αμέσως ή διά του Νομάρχου. Σιμά του δημογέροντος θέλει υπάρχει εν δημογεροντικόν συμβούλιον, εκλεγόμενον από τους δημότας…».
Ο «Περί Συστάσεως των Δήμων Νόμος» είναι ο πρώτος νόμος του ελληνικού κράτους για την τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού. Ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 1833 και με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν διοικητικά στελέχη του νέου ελληνικού κράτους, οι πρώτοι νομοθέτες δεν ήταν Έλληνες. Το σχέδιο νόμου συντάχθηκε στη γερμανική γλώσσα.
Με τον εν λόγω νόμο, η χώρα διαιρέθηκε σε Δήμους τριών κατηγοριών ανάλογα με τον πληθυσμό: Πρώτης τάξεως με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους, δευτέρας τάξεως μεταξύ 2.000 και 10.000 κατοίκων και τρίτης τάξεως οι μικρότεροι. Ο Δήμαρχος αποτελούσε την πρώτη εκτελεστική αρχή και ήταν υπεύθυνος για την άσκηση της τοπικής αστυνομίας. Βοηθοί του Δημάρχου ήταν οι πάρεδροι, ένας έως έξι, ανάλογα με την τάξη του Δήμου. Το δημοτικό συμβούλιο, αποτελούμενο από έξι έως δέκα οκτώ δημοτικούς συμβούλους ανάλογα με την τάξη του Δήμου εθεωρείτο «συμβουλευτική και συνεπιτηρούσα αρχή». Η θητεία του Δημάρχου και των παρέδρων ήταν τριετής, ενώ το δημοτικό συμβούλιο εκλεγόταν για εννέα χρόνια, με άμεση εκλογή. Πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου δεν ήταν ο Δήμαρχος, αλλά ένας από τους δημοτικούς συμβούλους. Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνον όσοι φορολογούνταν περισσότερο με άμεσους δημοτικούς φόρους. Ο Δήμαρχος και οι πάρεδροι εκλέγονταν από ειδικό όργανο, το δημαιρεσιακό συμβούλιο, που αποτελείτο από τους δημοτικούς συμβούλους και ισάριθμους δημότες. Αυτό εξέλεγε τρεις υποψηφίους, από τους οποίους ο Βασιλιάς επέλεγε το Δήμαρχο για τους Δήμους α’ και β’ τάξεως και ο Νομάρχης για τους γ’ τάξεως.
Η διαδικασία σχηματισμού των Δήμων ήταν πολύπλοκη και χρονοβόρα, καθώς απαιτείτο γεωγραφική και πληθυσμιακή καταγραφή. Επιπλέον, βασικό πρόβλημα ήταν οι επικρατούσες κομματικές συνθήκες και οι προσωπικές φιλοδοξίες όσων συμμετείχαν στην οργάνωση των Δήμων.
.
Ο Νομός, οι Επαρχίες, οι Δήμοι από το 1833
Ο Νομός Αρκαδίας σχηματίστηκε το 1833 με το Βασιλικό Διάταγμα (Β.Δ.) της 3ης (15ης) Απριλίου (ΦΕΚ 12) «Περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του», με «Μητρόπολη» (πρωτεύουσα) την Τριπολιτσά και τέσσερεις Επαρχίες:
• Μεγαλοπόλεως με πρωτεύουσα το Λεοντάριον.
• Μαντινείας με πρωτεύουσα την Τριπολιτσά.
• Γόρτυνος με πρωτεύουσα την Καρύταινα.
• Κυνουρίας με πρωτεύουσα τον Πραστό.
Τα αρχικά όρια του Νομού Αρκαδίας ορίστηκαν από το Β.Δ. της 9ης (21ης) Νοεμβρίου 1834 (ΦΕΚ 16/1835) «Περί του σχηματισμού των Δήμων της Αρκαδίας»: «τα όρια του Νομού Αρκαδίας αρχίζουν κατά μεν το ανατολικόν από τους πρόποδας του όρους Σκιάθεως (Σαϊτάν) και προχωρούν έως εις τους πρόποδας του όρους Ζαβίτσας, από τούτο δε το μέρος εξακολουθούν την ήδη γενομένην οροθεσίαν του Νομού της Αργολίδος και Κορινθίας κατά το από 28 Απριλίου (10 Μαΐου) διάταγμα. Από δε τους πρόποδας του όρους Ζαβίτσας, τα όρια προχωρούν προς το Άστρος κατά την θάλασσαν, εκτείνονται κατά το μήκος αυτής μέχρι των εκβολών του ποταμίσκου Μούστου εξακολουθούντα έπειτα τον ρουν αυτού, παραλείπουν τον Άγιον Ανδρέαν, το Κορακοβούνι και τον Πραστόν εις τον Νομόν Λακωνίας, συμπεριλαμβάνουν τα χωρία Σίταιναν, Κατσανίτσαν και Κοίνας και προχωρούν προς το όρος το Χέλμον, εντεύθεν καταβαίνοντα εις το χωρίον Κυπαρίσσι, και παραλείποντα αυτό εις τον Νομόν της Λακωνίας, προχωρούν μέχρι του όρους Ξηροβουνίου. Εκείθεν αναβαίνουν τα όρια προς άρκτον μέχρι Κοκκάλων, και προχωρούν έως το Ίσαρι, συμπεριλαμβάνοντα τα χωρία Κυράδες, Σούλο και Χράμον, εκείθεν δε προς το Τετράζι, και μετά ταύτα προχωρούν προς το Διαφόρτι, και συμπεριλαμβάνουν εν εαυτοίς το χωρίον Καρυαίς, παραλείποντα εις τον Νομόν Μεσσηνίας τα χωρία Βερέκλα και Αμπελώνα. Από δε το Διαφόρτι ακολουθούν την αυτήν διεύθυνσιν, και διαβαίνοντα δια του Βλαχορράφτη εκτείνονται μέχρι της παρά το χωρίον Πυρί, συμπιπτούσης ροής του Λάδωνος και του Αλφειού ποταμού. Από δε το Πυρί ακολουθούν την ροήν του Λάδωνος (Ρουφιά) ποταμού έως εις τους πρόποδας του όρους Σκιάθεως, όπου συμπεριλαμβάνονται το χωρίον Δάρα, παραλείπουν το χωρίον Παγκράτι εις τον Νομόν της Αχαΐας και Ήλιδος».
Στην πορεία καταγράφεται μια σειρά μεταβολών: σχηματισμός το 1835 των Επαρχιών Διποταμίας και Πρασσιών, αποσπώντας τμήματα του Νομού για να προσαρτηθούν στη συνέχεια το 1836 η πρώτη στην Επαρχία Γόρτυνος και το 1838 η δεύτερη στην Επαρχία Κυνουρίας.
.
Επαρχία Γόρτυνος
Με το Β.Δ. της 9ης (21ης) Νοεμβρίου 1834 (ΦΕΚ 16/1835) «Περί του σχηματισμού των Δήμων της Αρκαδίας» σχηματίστηκαν οι δεκατέσσερεις πρώτοι Δήμοι της Επαρχίας: Θεισόας (Δημητσάνης), Ζατούνης, Μεθυδρίου, Αργυρού, Καρνεσίου, Θελπούσης, Τεύθιδος (Λαγκαδίων), Λυκουρίας, Ηραίας, Τρικολώνων, Υψούντος, Γόρτυνος, Βρένθης, Τουθόας. Το διάστημα 1836 - 1840, καταγράφονται αρκετές αλλαγές στους Δήμους της Δπαρχίας και αναφέρονται επτά νέοι Δήμοι: Καλλιστούς, Μαραθαίας, Λάδωνος, Κλείτορος, Μυλάοντος, Νυμφασίας, Μοστού. Τελικά, το 1840, με Β.Δ. της 27ης Νοεμβρίου (9ης Δεκεμβρίου) (ΦΕΚ 5/1841) «Περί συγχωνεύσεως των Δήμων της Επαρχίας Γόρτυνος» δημιουργούνται 12 Δήμοι: Ελευσίνος, Θελπούσης, Τροπαίων, Τεύθιδος, Θεισόας, Γόρτυνος, Τρικολώνων, Νυμφασίας, Μυλάοντος, Κλείτορος, Λυκουρίας, Ηραίας.
.
Δήμος Νυμφασίας
Εμφανίζεται το 1837, μετά τη συγχώνευσή του με το Δήμο Μεθυδρίου, με αρχική σύσταση τη Βυτίνα και τη Γρανίτσα. Μεταγενέστερα προσαρτώνται και τα χωριά Γαρζενίκος, Πυργάκι και Νεμνίτσα και αργότερα τα χωριά Κάτω Βυτίνα και Γκιούσι, καθώς και οι διατηρούμενες Μονές Κερνίτσης και Αγίων Θεοδώρων. Το 1880 οι δυο Μονές ενώθηκαν για να διαχωριστούν εκ νέου το 1885.
Το όνομα του Δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πηγή της Αρκαδίας. Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Με Β.Δ. του 1868 ορίστηκε να φέρει η σφραγίδα «νύμφην κοσμίως κατακεκλιμένην κάτωθεν ελάτης και κρατούσαν υπό την αριστεράν μασχάλην υδρίαν, εξ ης ρέει άφθονον ύδωρ…».
.
Από τον ιστοχώρο Αρκάδων Χρόνοι
.