ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΟΛΟΥ

Λυκόφως στο Κατάκολο
.
Πολύς λόγος γίνεται γύρω από την προέλευση του ονόματος του Κατακόλου. Μια και είναι Απόκριες, μπορούμε να ασχοληθούμε με το θέμα χωρίς παρεξήγηση από τους σεμνότυφους.
Έξαλλος ο φίλος Υψηλάντης (Pyrgos News) με το μπλόγκερ που έθιξε την τιμή των αρχαίων Ηλείων, να σου και ο αντίλογος που υποστηρίζει ότι οι Ζακυνθινοί και οι Κεφαλλονίτες εξόριζαν τους περιθωριακούς τους "κατά κόλου", από όπου και προήλθε το τοπωνύμιο του ατυχούς χωριού - τόπου εξορίας. Έχει υποστηριχθεί επίσης η άποψη ότι η ονομασία προέρχεται από κάποια βυζαντινή οικογένεια των Κατακαλών, μόνο που πέραν ενός ονόματος δεν αναφέρεται τίποτε απολύτως άλλο, ούτε τι ήταν αυτή η οικογένεια, ούτε ποιος ακριβώς ο ρόλος της στην περιοχή.
Πρώτα από όλα λίγη ανατομία. Επειδή ο κόλος προέρχεται από το κόλον, το παχύ έντερο δηλαδή, η σωστή γραφή είναι με όμικρον και όχι με ωμέγα. Τα απόκρυφα μέρι του ανθρωπίνου σώματος δεν είναι ασυνήθιστο να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία τοπωνυμίων, έστω σε περιορισμένο αριθμό. Υπάρχει ο Κολοπανάς, υπάρχει και το Καυλονέρι, που εξωραΐστηκε σε Καλονέρι. Υπάρχουν επίσης και οι Κορφοί, το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας, του οποίου οι δύο λόφοι το κάνουν να μοιάζει με γυναικεία στήθη (κόρφους), και από το οποίο προέρχεται το διεθνές όνομα του νησιού.
Και τώρα λίγη ιστορία. Οι Βενετοκρατία έχει αφήσει ένα πλήθος τοπωνυμίων σε όλες τις περιοχές που αποτέλεσαν κτήσεις της Γαληνοτάτης, στην Πελοπόννησο (π.χ. Σανταμέρι, Βαρθολομιό Γαστούνη, Σαπιέντζα), την Κρήτη (Σπιναλόγκα), τις Κυκλάδες (Σαγκρί Νάξου, Ντελαγκράτσια Σύρου) κλπ.
Σε αρκετές παραθαλάσσιες περιοχές παρατηρείται το οικιστικό και τοπωνυμικό δίδυμο Άνω Πόλη - Κάτω Πόλη, αναλλοίωτο ή παρεφθαρμένο, όπου η Άνω Πόλη συνήθως ήταν το κάστρο και η Κάτω Πόλη το λιμάνι. Άνω Πόλη υπάρχει μέχρι σήμερα στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα. Το τοπωνύμιο Ανάπολι συναντάται και στην Ιταλία και κατά αυτό τον τρόπο παρεφθάρη το όνομα του Ναυπλίου σε Νάπολι, από όπου προήλθε το Ανάπλι. Στη Μονεμβασιά επίσης η ερειπωμένη σήμερα ακρόπολη ονομάζεται Άνω Πόλη και ο υπάρχων οικισμός Κάτω Πόλη. Στην Αμοργό έχουμε τη Χώρα και τα Κατάπολα. Στην Παροικιά της Πάρου έχουμε το ίδιο τοπωνύμιο, που διασώζεται στην παλαιά ονομασία της Καταπολιανής, από την οποία προήλθε σε μεταγενέστερους χρόνους από παρετυμολόγηση και λόγω του θρύλου των εκατό πυλών το όνομα Εκατονταπυλιανή.
Στα δικά μας μέρη, στην περιοχή της ακροπόλεως της αρχαίας Φειάς χτίστηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας το φρούριο Μπελβεντέρε (Belvedere) ή Μποβουάρ (Beauvoir), το γνωστό μας Ποντικόκαστρο, που ήταν η Άνω Πόλη, και το λιμάνι του, η Κάτω Πόλη, ονομασία που με τα χρόνια παραλλάχθηκε σε Κατάκολο. Έτσι απλά, χωρίς τη μεσολάβηση των Ζακυνθινών και των Κεφαλλονιτών εξορίστων. Για να είμαστε δε δίκαιοι με τους Επτανήσιους, μπορεί να έβλεπαν υποτιμητικά το ταπεινό Κατάκολο σε σχέση με τα νησιά τους, αλλά δεν ήρθαν μόνο εξόριστοι και περιθωριακοί. Το επώνυμο Λούντζη, που απαντάται στο Κατάκολο, ανήκει σε μία από τις επιφανέστερες οικογένειες της Ζακύνθου, της οποίας το αρχοντικό ονομαζόταν "Βερσαλλίες του Ιονίου".
Γενικά η Ηλεία και η Αχαΐα αποτέλεσαν για πολλούς Ζακυνθινούς, Κεφαλλονίτες και Κερκυραίους γη της επαγγελίας σε περιόδους φτώχειας ή μετά από σεισμούς. Τώρα αν εκ των υστέρων χρησιμοποιούσαν το όνομα του Κατακόλου για να ειρωνευθούν το συγκεκριμένο τόπο, δεν έχει να κάνει με την αρχική ονοματοδοσία του.
Αν ζούσε σήμερα ο "Δούκας του Κατακόλου", ο καπετάν Γιάννης Λάτσης, είναι βέβαιο ότι θα έστελνε τους φαντασιόπληκτους ετυμολόγους "κατά κόλου" κι ακόμα παραπέρα!
.