ΟΙ ΑΛΟΓΟΣΟΥΡΤΕΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΣΙΚΟΦΑΓΟΙ ΒΥΤΙΝΑΙΟΙ

«Κριτσικοφάγοι» φωτογραφίζονται μπροστά στον Άγιο Τρύφωνα της Βυτίνας το 1891
.
Ο παροιμιώδης τοπικισμός του Έλληνα και η παράλληλη τάση υποτίμησης του γείτονα, δεν θα μπορούσαν να λείπουν από τις σχέσεις των Βυτιναίων και των τριγύρω χωρικών· τους ακολούθησαν μάλιστα και στη νέα τους εγκατάσταση στην Ηλεία.
Η Γρανίτσα, σημερινή Νυμφασία, είναι ένα μικρό χωριό δύο χιλιόμετρα βορείως της Βυτίνας, με κατοίκους ιδιαίτερα φιλομαθείς. Θεωρείται το χωριό με τους περισσότερους επιστήμονες. Τέκνο της είναι ο αρχιμανδρίτης Γερβάσιος Παρασκευόπουλος (1877-1964), υποψήφιος προς αγιοποίηση. Οι Γρανιτσαίοι τα παλιά χρόνια είχαν βρει το μπελά τους από τους άτακτους Βυτιναίους. Έβγαιναν για κυνήγι ελαφιού στην Πατερίτσα (Μαίναλο) και όπως το έφερναν στο χωριό τους, οι ξύπνιοι Βυτινιώτες τους το έκλεβαν, κοροϊδεύοντάς τους από πάνω.
Αγανάκτησαν κάποτε οι Γρανιτσαίοι, διαμαρτυρήθηκαν στον αγά του χωριού τους και σκαρφίστηκαν το εξής κόλπο: έσφαξαν ένα γάιδαρο, τον έγδαραν και προσποιήθηκαν ότι αυτός ήταν το ελάφι. Οι Βυτιναίοι, κατά τη συνήθειά τους, άρπαξαν το σφαχτό, γύρισαν στο χωριό τους, το μοιράστηκαν και ετοίμασαν τα κακάβια (καζάνια) για να το μαγειρέψουν.
Η Βυτίνα είναι χτισμένη σε δύο λόφους. Στον ψηλότερο ανέβαινε ο τελάλης και διαλαλούσε με δυνατή φωνή τα νέα, για αυτό ο λόφος αυτός λέγεται Μεγαλόφωνος. Ενώ λοιπόν είχαν ανάψει ήδη τις φωτιές, ακούστηκε η φωνή από του Μεγαλόφωνου τη ράχη:
«Όσοι εκακάβωσαν να ξεκακαβώσουνε.
Δεν ήτανε λάφακας, ήτανε κρίτσικας!»
Φυσικά το νέο διαδόθηκε γρήγορα στα γύρω χωριά και έτσι οι Γρανιτσαίοι πήραν την εκδίκησή τους, γλυτώνοντας για πάντα από την κακή συνήθεια των Βυτιναίων, οι οποίοι απέκτησαν το παρατσούκλι «κριτσικοφάγοι», που τους συνόδευσε για αρκετά χρόνια και στα Βυτιναίικα.
.

Η Βυτίνα από το δρόμο της Αλωνίσταινας, στα ριζά της Πατερίτσας. Δυτικά της στο βάθος, αριστερά της φωτογραφίας, βρίσκονται τα Μαγούλιανα και περίπου στο κέντρο η Λάστα
.
Οι Βυτιναίοι, και μάλιστα της Κάτω Βυτίνας, από την οποία προέρχεται η πλειοψηφία των οικογενειών που μετοίκησαν στα Βυτιναίικα, είχαν τη φήμη του αλογοσούρτη, του αλογοκλέφτη δηλαδή. Έβαζαν μάλιστα τα πέταλα στα ζώα ανάποδα, για να ξεγελούν τα θύματά τους. Από αυτό βγήκε η φράση που λένε οι Λασταίοι:
«Οι Βυτιναίοι από πάνω σου κάνουν το τραπέζι κι από κάτω σου κλέβουν το άλογο».
Αλλά και για των Λασταίων τη γούνα υπάρχουν ράμματα: εκτός από τα γειτονικά μας Λασταίικα, οι κάτοικοι της Λάστας μετοίκησαν στο Χάβαρι της Αμαλιάδας. Δυο Λασταίοι που κατέβαιναν στην Αμαλιάδα, διανυκτέρευσαν το τελευταίο βράδυ στο λόγγο και άναψαν φωτιά για να ζεσταθούν. Όμως για κάποια αιτία μάλωσαν και πήραν από ένα κάρβουνο ο καθένας και άναψαν από μια νέα φωτιά. Κάποιος άλλος περαστικός πλησιάζοντας είδε τις τρεις φωτιές και τους δύο ανθρώπους, οι οποίοι του εξήγησαν τι είχε συμβεί. Την επόμενη μέρα το έκανε βούκινο, λέγοντας «δυο Λασταίοι, τρεις φωτιές», φράση που τους ακολουθεί και εδώ και στην Αρκαδία.
.